Parochie Heilige Bavo en de Sint-Bavokerk in Raamsdonk

Geen nachtmis met kerst; de Rooms Katholieke kerk schrapt per direct alle viering van na 17.00 uur. Evenals vorig jaar moesten de Nederlandse bisdommen dit in verband met de ontwikkelingen op het gebied van de coronapandemie besluiten. De verontwaardigde reacties op Twitter logen er niet om. Tussen al die negatieve reacties valt een positieve des te meer op. Een gelovige twitterde: ‘Geen dienst in de R.K.-kerk na 17.00 uur, ook niet tijdens kerst. Voor 17.00 uur is God er toch ook?’ Dat zal zonder twijfel ook de mening zijn van de christengelovigen van de parochie Heilige Sint Bavo Raamsdonk; een parochie die dit jaar 234 jaar bestaat. Toen na de Reformatie van de 16e en 17e-eeuw er weer een kentering kwam in de beleving en uitoefening van de katholieke godsdienst werd ook in Raamsdonk gestreefd naar een heroprichting van een zelfstandige parochie. Op 3 april 1787 verleenden de Staten van Holland toestemming voor de bouw van een bescheiden bedehuis en 22 december van dat jaar werd dat schuurkerkje in gebruik genomen.

De katholieke geloofsgemeenschap had aanvankelijk onderdak in de Lambertuskerk. Na het Twaalfjarig bestand in 1609 kwam de parochiekerk echter in hervormde handen. De katholieken moesten uitwijken en konden na de Franse inval in het Waspikse gehucht Benedenkerk een eenvoudig bedehuis oprichten. Het verzoekschrift aan de Raad van Staten werd namens honderd huisvaders ingediend door twee aanzienlijke ingezetenen van Raamsdonk, te weten schepen Johannes van Steenoven en dorpsdokter Joseph Raupp. Na toestemming van de Raden in 1787, mede verkregen door een gunstig advies van ambachtsvrouw Anna van Son, werd op het erf bij het huis van de vrijgezel Cornelis van Tiggelen op de Bergen (nu Lange Broekstraat 2a) in Raamsdonk een schuilkerk gebouwd die aan Sint Bavo werd toegewijd. De eerste pastoor van Raamsdonk na de Hervorming was de uit Asten afkomstige Johannes Baptista Bruijnen, voormalig kapelaan in Waspik. Door de grotere vrijheid van godsdiensten eisten de Raamsdonkse katholieken op 18 september 1798 de St. Lambertuskerk terug van de protestanten. Daarover werd geprocedeerd met als uitslag dat de protestanten de kerk mochten behouden en aan de katholieken daarvoor 17.000 gulden dienden te betalen. Dat was mede te danken aan de gloedvolle betogen, gericht aan de Staten van Holland, van dominee Magnet; hij schuwde daarbij niet om zijn eigen visie weer te geven die bijzonder gekleurd en beslist niet waarheidsgetrouw was.

In de loop der jaren groeide het aantal katholieken, met name in het tot de parochie behorende buurtschap ’t Veer, dat toen een aanzienlijk gehucht werd genoemd. Toen pastoor Cornelis Langerwerff in 1820 een kapelaan kreeg toegewezen, viel dit bij de parochianen uit ‘t Veer helemaal verkeerd; zij wilden een eigen kerk. Op dat moment telde Raamsdonk ongeveer 750 katholieken en ‘t Veer 950. De kerk op de Bergen was voor de Veerse parochianen moeilijk bereikbaar. De Kerklaan was in die tijd nog geen bestrate weg, terwijl door de Bergen een zandweg liep die bij regen in een slijk-pad veranderde. De Veerse katholieken richtten in 1823 twee verzoekenschriften tot de apostolisch vicaris van ‘s -Hertogenbosch om afscheiding van Raamsdonk te verkrijgen. Na tal van bezwaren vanuit Raamsdonk deed de vicaris besluiten de scheiding niet door te laten gaan. De verstandhouding tussen de gelovigen uit de twee dorpen werd er niet bepaald beter op. In 1841 werden de onderhandelingen heropend en twee jaar later werd Raamsdonksveer eindelijk een zelfstandige parochie, die toen 1400 zielen telde.

Ook in Raamsdonk groeide het aantal zielen gestaag en de schuurkerk op de Bergen werd op een gegeven moment te klein. Ten tijde van pastoor Lambertus Manders, van 1848 tot 1886, werden plannen gemaakt voor de bouw van een nieuwe parochiekerk. Het zou echter zijn opvolger pastoor Martinus van Aart zijn, die de bouwheer zou worden van de nieuwe Sint Bavokerk. Op 18 april 1888 werd gestart met de bouw van de door Carl Weber uit Roermond ontworpen kerk, een architect die in totaal 33 kerken in ons land heeft gebouwd. Veel van die kerken zijn verdwenen, waaronder de in 1864 in gebruik genomen gotische kruiskerk in Raamsdonksveer. Daarvan werd de toren op 31 oktober 1944 opgeblazen door terugtrekkende Duitsers. De huidige Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk werd in 1957 in gebruik genomen. De nieuwe Sint Bavokerk is een kruisbasiliek in romaans-gotische trant met een klaverbladvormige oostpartij, waarbij zowel de eindgevels van het transept als het koor een apsis met omgang hebben. Het interieur is in verscheidene kleuren baksteen uitgevoerd en bezit pijlers en zuilen. In het plan van architect Weber waren twee westtorens voorzien. Helaas zijn deze torens door geldgebrek nooit voltooid. Mgr. Godschalk, bisschop van ‘s-Hertogenbosch, wijdde de kerk in op 16 september 1889. In 1985 en 2010 startten omvangrijke restauratieprojecten. De parochie Sint Bavo werd vanaf 1956 ingedeeld bij het bisdom Breda. In 2002 vond de oprichting plaats van de Inter Parochiële Vereniging (I.P.V.), regio Dongemond. Daarin ontstond een samenwerkingsverband met de parochies van Raamsdonk, Raamsdonksveer, Geertruidenberg, Hank, Dussen en Woudrichem. De I.P.V. stak veel energie in het samenbrengen van deze parochies tot één grote parochie. Met succes, want sinds 1 januari 2012 is de St. Elisabethparochie een feit, waarna de genoemde parochies sinds die datum worden aangekondigd als parochiekernen. De doelstelling van een parochie is kortgezegd het toegankelijk maken van het geloof. Dat gaat ze over het algemeen goed af, alleen is de toegankelijkheid van de kerken door corona zoals reeds gesteld tijdens de komende kerstdagen wat minder; zoals gezegd tot 17.00 uur.

Tekst: Terry van Erp / Jan Hoek

Bronnen:

Gedenkboek 200 jaar parochie Heilige Bavo Raamsdonk, 1787-1987;

wikimiddenbrabant.nl;

st-elisabethparochie.nl