Historisch besef gemeente Geertruidenberg is ver te zoeken

GEERTRUIDENBERG – ‘Zuinig Op Onze Monumenten’ (ZOOM) is een actieve werkgroep van de Oudheidkundige Kring ‘Geertruydenberghe’ (OKG). Deze werkgroep heeft zo’n twee jaar lang energie gestoken in de verhuizing van de Plus van het Schonckplein naar de Stadsweg. Met succes, waarmee een grote beschadiging van het historische bolwerk werd voorkomen. Het geeft het belang aan om bij komende visies, plannen en projecten culturele organisaties als de OKG vanaf het begin een preventieve rol van betekenis te laten spelen. Daarmee worden stommiteiten uit het verleden voorkomen. Een voorbeeld daarvan is het middelste bastion dat oogt als een gewone nieuwbouwwijk en daardoor, in tegenstelling tot de twee buitenste bastions, niet past in de historische omgeving. Ook bij het aanschouwen van de Venestraat moet worden geconcludeerd dat dit de afgelopen twintig jaar een reguliere ‘nieuwbouwstraat’ is geworden. Dat betekent dat voor het beeld en de beleving, de oude stad pas 50 meter voor de Markt begint. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt is dit voor de Oudheidkundige Kring een ontwikkeling die een duurzame kwaliteit van ons cultureel erfgoed niet ten goede komt. Dit nog los van de gevolgen voor de lokale identiteit, economie en toerisme.

Naast het voorkomen van de bouwplannen van de Plus aan de Stadsweg is een bijkomend pluspunt het feit dat steeds meer bewoners van Geertruidenberg bewuster worden van de schoonheid van het historische stadje. Dat geeft volgens OKG-voorzitter Jan van Gils duidelijk het bestaansrecht aan van de Oudheidkundige Kring. “De afgelopen raadsperiode heeft ons geleerd dat de gemeente een actievere rol moet gaan spelen op gebied van visie- en planontwikkeling voor de langere termijn. Bij (ruimtelijke) ontwikkelingen binnen de gemeente dient geen verdere afbreuk te worden gedaan aan de geschiedenis, de identiteit en de schoonheid van het beschermd stadsgezicht van Geertruidenberg met bijbehorende vestingwerken en schootsvelden. Voor Raamsdonk dienen het plantsoen en omgeving een beschermd dorpsgezicht te worden. Hiervoor dient de Raad een visie en beleidsnota’s vast te stellen. Met betrekking tot de Langstraatspoorlijn is het onze ambitie om het Spoorpark verder vorm te geven door het plaatsen van een symbolisch station en voor de spoorbruggen over de Donge alsnog de status rijksmonument te krijgen met de daarbij behorende restauratiesubsidie. Heel graag zetten wij onze kennis en expertise hiervoor in. De culturele erfgoedorganisaties Oudheidkundige Kring ‘Geertruydenberghe’, Stichting Spoorbrug Geertruidenberg en Stichting Langstraat Spoorlijn West zijn zeer ambitieus en dagen het college en de raadsleden uit, nu en in de toekomst, om samen, met positieve energie, de ‘cultuurhistorische’ handschoenen op te pakken.”

Ruimtelijke kwaliteit

Nu bepalen commerciële projectontwikkelaars vaak het beeld en niet de gemeente. De OKG zet zich dan ook in om cultureel erfgoed hoger op de gemeentelijke agenda te krijgen. Gemeente en inwoners moeten bewuster worden van de schoonheid en betekenis van ons historisch erfgoed. De welstandsnota beschrijft het gebied van de Venestraat als een traditionele verkaveling met seriematige bouw. Ambtelijk wordt terecht de vraag gesteld of dit nog wel voldoet in de cultuurhistorische context van de vestingstad. Een ‘vinex-wijk’ past immers niet in een cultuur-historische omgeving. De nu voorliggende herontwikkelingslocatie biedt kansen en mogelijkheden om de historische Venestraat in ere te herstellen en weer betekenis te geven, die ze in het verleden heeft gehad. De OKG is positief over de herontwikkeling van woningbouw op de locatie Venestraat-Zoutmanstraat. Een voorbeeld van preventieve invloed uit te oefenen is een brief die gestuurd is naar de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK). Daarin wordt verzocht het huidige plan (seriematige bouw) aan te houden om eerst een beeldkwaliteitsplan, in cultuurhistorische context, op te stellen. Dat plan dient vervolgens als doel en toetsingskader, en als versterking van het historisch straatbeeld, ingezet te worden voor de nieuwbouwwoningen aldaar. Ook de locaties van de ondergrondse vuilcontainers kan stukken beter. Vertegenwoordigers van de OKG hebben met een lid van de CRK een rondje gemaakt door Geertruidenberg en gewezen op alternatieven voor plaatsing van de ondergrondse vuilcontainers. De gemeente heeft echter niets gedaan met de aanbevelingen en de containers geplaatst op locaties die de ruimtelijke kwaliteit geen goed doen. Een ander pijnpunt is de door het college voorgestelde verkoop van het stadhuis. Een ambtelijke stommiteit met wellicht vergaande gevolgen. Het gevaar dreigt dat dit pareltje aan de Markt in Geertruidenberg in handen komt van een commerciële partij zonder historisch besef. Het college kan een brief van de Oudheidkundige Kring verwachten; verkoop van het stadhuis én de achterliggende historische Stadsweide is volgens het bestuur uit den boze. De geschiedenis heeft geleerd hoe de stad is omgegaan met zijn historische monumenten. Te veel heeft de stad typische stedelijke elementen opgeofferd om zakelijke elementen. Het verdient dan ook onze aller aandacht en historisch besef; genoeg is genoeg!